Każda trauma niesie za sobą swoiste, nieprzyjemne konsekwencje. Wiemy już, że dziecko z FAS/FASD jest ofiarą złożonej traumatyzacji i z jej skutkami musi funkcjonować na co dzień. Poniżej opisuję przykładowe zachowania dziecka, które mogą wskazywać na zmaganie się z traumatycznymi doświadczeniami. Objawy mogą być różne i inne u każdego z dzieci, ponieważ każde dziecko z FAS/FASD jest inne, każde było narażone na sytuacje traumatyczne w różnym czasie i związane z różnymi sytuacjami życiowymi. Każde dziecko zmaga się z różnymi zaburzeniami spowodowanymi płodową ekspozycją na alkohol.
Dzieci z FAS/FASD zmagają się z objawami psychosomatycznymi np.: uporczywe bóle różnych miejsc ciała, uczucie swędzenia, mdłości, zawroty głowy itp. Mogą mieć problemy z adaptacją, przejawiać zachowania antyspołeczne nawet agresywne i przekraczające granice w relacjach z innymi, niektóre są zbyt uległe i podatne na negatywne wpływy. Dziecko z FAS/FASD często pogrąża się w głębokim smutku, uczuciem beznadziei, czuje się zdezorientowane, niepotrzebne, uciążliwe, nieakceptowane, może popadać w apatię. Widzi negatywny obraz siebie, ma pretensje o brak zrozumienia, poczucie, że każde działanie sprawia mu nadmierny wysiłek. Ma trudności szkolne, problemy z koncentracją uwagi, z podtrzymywaniem i nawiązywaniem znajomości z rówieśnikami i dorosłymi, nie potrafi przewidywać konsekwencji i powtarza te same zachowania. Nieumiejętność osiągania osobistej satysfakcji, może mieć zaburzony rytm snu i czuwania, nastawienie na natychmiastowe zaspokojenie potrzeb lub oczekiwanie natychmiastowej gratyfikacji, ma problemy z podejmowaniem decyzji. Mogą się zdarzyć utraty kontroli nad sobą, swoim zachowaniem, wstyd z powodu odczuwanych uczuć, uczucie ciągłego napięcia, lęku, wybuchy złości, nadruchliwość, zaburzenia rozwoju poznawczego, brak zaufania do ludzi.
Wszystkie te trudności przekładają się na nieprawidłowy rozwój społeczno-emocjonalny. Dzieci z FAS/FASD noszą ze sobą wielki bagaż przykrych doświadczeń, który będzie na nich ciążył przez całe życie, jednak mając wiedzę z czym się zmagają, dając zrozumienie, pomocną dłoń jesteśmy w stanie pomóc i zmieniać ich życie na lepsze.
Autor: Bokisz Edyta